Ter herhaling:
"Met centrale coherentie wordt bedoeld de tendens om binnenkomende informatie globaal en in de context te verwerken" (Wikipedia).
Sociaal
In de omgang met andere mensen is het van belang dat je ziet hoe iets op iemand overkomt, hoe de ander zich voelt, wat wel of niet handig is en hoe je je moet gedragen. Het verminderde vermogen van autisten om je te verplaatsen in iemand anders is besproken in braintraining part 1: ToM.
Een verminderde centrale coherentie speelt ook een rol. Zo kan ik bijvoorbeeld wel het trekken van je mond zien, maar niet de blik in je ogen. Als ik naar iemands gezicht kijk, kijk ik net zo naar details als wanneer ik naar materiële zaken kijk. Vaak, in sociale situaties, heb je juist een algeheel beeld van iemand gezichtsuitdrukking nodig om te snappen wat diegene bedoelt. Zo kan je je ogen samenknijpen als je blij bent, maar ook als je verdrietig bent. Alleen het detail 'ogen samenknijpen' is dus niet voldoende om dat te begrijpen.
Veel mensen met autisme kunnen ook niet zo goed gezichten onthouden. Zo kan in de supermarkt ineens iemand hoi tegen je zeggen, terwijl je niet eens weet wie het is. Regelmatig zeg ik maar op dezelfde toon 'hoi' terug, en bedenk ik me pas uren later wie het ook alweer was. Ik ga dan al mijn sociale kringen na, alle gezichten die ik ken, en pas dan kan ik iemand plaatsen.
Nieuwe mensen in m'n voetbalteam leren kennen, en uit elkaar houden, duurde ook lang.
En een familielid van me is bijvoorbeeld weleens geknuffeld door iemand van wie ze niet eens wist wie het was. Hij moet me goed kennen, dacht ze, want anders zou hij me niet knuffelen, maar wie het is?
Tijd
Het gebrek aan centrale coherentie heeft ook gevolgen voor het tijdsbesef. Zo kunnen gebeurtenissen van jaren geleden als van gisteren voelen, of kunnen sommige ervaringen helemaal niet als persoonlijk voelen. Alsof een ander persoon die situatie heeft meegemaakt, in plaats van jijzelf.
Het bijzondere is dat ik vaak zeer nauwkeurig kan aangeven hoe laat het is. Ik gebruik nooit een horloge of een klok, maar ik 'voel' aan m'n lichaam dat het nu kwart over drie is (ja hoor: 15:18).
Het afwijkende tijdsbesef heeft ook gevolgen voor hoe ik naar de toekomst kijk. Maar daarover meer in Braintraining part 3: Executieve Functies.