"Kijk me aan," zegt de schooljuffrouw tegen het autistische jongetje. Heel even vliegen zijn ogen naar haar gezicht, maar nog voordat de focus er is, kijkt hij alweer opzij. Hij kan er niks aan doen; zijn hoofd slaat op hol zodra hij probeert haar in de ogen te kijken.
Een vergelijkbare paniek kan ik mij nog goed herinneren uit mijn tienertijd: "shit, iedereen wil dat ik hen aankijk tijdens een gesprek, maar ik kan dat niet. Als ik ze aankijk, kan ik niet meer denken!"
De oplossing (of het trucje) is tweezijdig:
- Ik kijk de ander aan als hij aan het woord is en ik draai mijn hoofd weg als ik zelf aan het woord ben. Tijdens de laatste 3 woorden van mijn zin kijk ik iemand dan weer aan. Dit betekent weliswaar wel dat ik heel snel moet denken op het moment dat ik zelf aan het woord kom, maar het voorkomt dat mensen denken dat ik niet geïnteresseerd ben.
- Ik kijk mensen niet recht in de ogen, maar veelal tussen de ogen of naar het voorhoofd. Al van een relatief kleine afstand heeft niemand dit door: het verschil in focus is zo klein dat mensen denken dat ik hen in de ogen kijk.
De reden dat autisten moeite hebben met iemand in de ogen kijken, is dat er dan te veel (sociale) prikkels op hen afkomen (wellicht een andere keer meer hierover). Het tegengaan van veel sociale prikkels doe ik op nog meer manieren:
- door tijdens een gesprek iets om handen te hebben, zoals puzzelen, haken of simpelweg het verscheuren van het theezak-labeltje (tevens helpt dit om mensen niet direct aan te hoeven kijken)
- bij een rond-de-tafel-gesprek ga ik met de rug naar de muur zitten. Als de sociale prikkels aan tafel me dan te intens worden, kan ik even wegkijken.
- vragen stellen, vragen stellen en nog eens vragen stellen. Als ik niet meer weet hoe ik moet reageren in een bepaalde situatie, stel ik een vraag. Niet alleen helpt dit de conversatie op gang te houden, tevens zorgt dit ervoor dat de ander het gevoel krijgt dat je intensief luistert.
In feite is dit ook zo: een vrouw met autisme luistert naar elk woord wat je zegt. Alhoewel dit een handigheidje is, is het zeker niet onoprecht. Een vrouw met autisme is veelal zeer geïnteresseerd.